Bokeh là gì?
Khái niệm Bokeh xuất phát từ một từ tiếng Nhật (boke ぼけ, danh từ của "bokeru" ぼける, nghĩa là "nhòe"), mô tả hiện tượng, hay "cảm giác", về vùng bị nhòa mờ (out of focus)
Bokeh không có nghĩa nói đến khoảng cách xa hay gần của đối tượng bị out nét (trượt nét), mà nên được hiểu là chất lượng và hình thù của phần nằm ngoài vùng focus. Cụ thể hơn, tạo ra Bokeh là tạo một sự sắp đặt có chủ ý ở những phần mờ trong bức ảnh.
Có nhiều cách tạo hiệu ứng với Bokeh như dựa vào các yếu tố kĩ thuật khác nhau của ống kính, sáng tạo với các phông nền khác nhau hay tạo Bokeh hình ngôi sao, cây thông, chữ cái, hình người v.v. nhờ cách cắt giấy làm ống che bớt luồn ánh sáng vào ống kính (thông thường hiệu ứng Bokeh thu được là hình tròn do cấu tạo ống kính máy ảnh) hoặc sử dùng phần mềm Photoshop.
Bokeh mô tả sự biểu hiện của các điểm out nét của ánh sáng.
Bokeh khác với độ sắc nét. Độ sắc nét xảy ra tại điểm focus tốt nhất. Bokeh là những gì sẽ xảy ra ngoài các điểm focus tốt nhất đó.
Bokeh mô tả sự xuất hiện, hoặc “cảm nhận”, của vùng out nét. Bokeh không phải là một cái gì đó xa bao nhiêu ngoài nét, bokeh chính là đặc điểm của bất cứ thứ mờ ảo gì ở đó.
Thật không may bokeh tốt không sinh ra tự động trong thiết kế ống kính. Những’ ống kính hoàn hảo làm cho các điểm out nét của ánh sáng trông giống như hình tròn với các cạnh sắc nét. Bokeh lý tưởng sẽ làm cho từng điểm như mờ đi, không phải những tròn sắc cạnh. Các nhà toán học có thể nói sự phân bố cường độ của các hình tròn mờ là hình chữ nhật trong ống kính hoàn hảo, và bokeh tốt có thế tốt hơn phân bố Gauss. Đây là lĩnh vực mà vật lý không phản ánh những gì chúng ta muốn một cách có mỹ thuật.
Những sai khác của quang sai cầu thay đổi theo cách ống kính render các điểm sáng out nét, và dĩ nhiên cả bokeh của chúng. Từ “bokeh” xuất phát từ từ tiếng Nhật “boke” (phát âm bo-keh) có nghĩa đen là hơi say hoặc chóng mặt.
Một ống kính hoàn hảo theo kỹ thuật phải không có quang sai cầu. Do đó, ống kính hoàn hảo focus tất cả các điểm sáng thành những hình nón sáng sau ống kính. Hình ảnh trong focus nếu phim ở chính xác chỗ hình nón đạt điểm tốt nhất của nó. Ống kính càng tốt thì các điểm này càng nhỏ.
Nếu phim không ở chính xác chỗ nón sáng đạt điểm nhỏ nhất thì điểm đó của ảnh chưa tập trung. Rồi các điểm đó được render trên phim như một đĩa sáng, thay vì là một điểm. Đĩa này được gọi là “blur circle” - “hình tròn mờ” or “circle of confusion” - “hình tròn mơ hồ” bằng biểu đồ tính toán DOF (Depth-Of-Field). Trong ống kính không có quang sai cầu, blur circle này là đĩa được chiếu sáng đều. Tất cả các điểm out nét trông giống như chiếc đĩa hoàn hảo với cạnh sắc nét. (Ở khẩu độ nhỏ hơn mà hình ảnh ở trong focus cực tốt bạn có thể thấy các vòng hư ảo xung quanh hình tròn, nhưng đó là sự nhiễu xạ, chúng ta không bàn đến ở đây) Đây chưa phải tối ưu cho boke, vì như bạn có thể tưởng tượng các cạnh sắc nét của các đĩa này có thể bắt đầu tạo sự rõ nét cho các vật được cho là trong vùng out nét.
Không có thấu kính nào hoàn hảo, vì vậy người ta thường không nhìn thấy các đĩa hoàn hảo.
Ống kính thực luôn có độ quang sai cầu. Điều này nghĩa là, trong thực tế, mặc dù tất cả ánh sáng đi qua lens từ một điểm trên vật thể có thể gặp nhau tại một điểm nhỏ, đẹp trên phim, do đó, sự phân bố ánh sáng trong chính hình nón có thể không đồng đều. Vâng, chúng ta nhận ra sự trừu tượng ở đây, đó là lí do tại sao vài nhiếp ảnh gia chậm chạp không chịu hiểu về Bokeh.
Hiệu ứng với Bokeh
Có nhiều cách tạo hiệu ứng với Bokeh như dựa vào các yếu tố kĩ thuật khác nhau của ống kính, sáng tạo với các phông nền khác nhau hay tạo Bokeh hình ngôi sao, cây thông, chữ cái, hình người v.v. nhờ cách cắt giấy làm ống che bớt luồn ánh sáng vào ống kính (thông thường hiệu ứng Bokeh thu được là hình tròn do cấu tạo ống kính máy ảnh) hoặc sử dụng các phần mềm chỉnh sửa ảnh.
Cắt các tấm bìa để tạo bokeh hình dạng đặc biệt
Dưới đây là một số hướng dẫn để giúp bạn thành công:
1. Hãy chắc chắn rằng bạn sử dụng khẩu độ rộng nhất có thể (đó là số nhỏ nhất trong các giá trị khẩu độ mà máy ảnh hỗ trợ), tốt nhất là trong khoảng f/1.2 đến f/1.8, tiêu cự nên là 85mm.
Tỷ lệ giữa tiêu cự của ống kính và đường kính khẩu độ càng thấp, độ mờ trong nền ảnh càng tốt.
2. Bạn cần tách biệt giữa chủ thể của bạn và bokeh.
Nếu đối tượng chụp của bạn đang ngồi ngay bên cạnh những ánh đèn thì sẽ không hiệu quả, tất cả mọi thứ sẽ trong vùng lấy nét và bạn sẽ không có bokeh ánh sáng mờ trong nền ảnh.
3. Sử dụng giấy tối màu hoặc màu đen để làm nắp che ống kính như trên. Nếu dùng giấy sáng màu hơn, ánh sáng sẽ bị rò rỉ vào tấm che ống kính và nó sẽ không hiệu quả.
4. Tấm che ống kính tự tạo chỉ nên vừa đủ khít với ống kính sao cho có thể tháo lắp dễ dàng nhưng cũng không ảnh hưởng đến hoạt động của ống kính, đồng thời không quá rộng có thể khiến ánh sáng lọt vào.
5. Nếu không muốn làm tấm che ống kính có ống trụ gắn vào ống kính như trên, có thể bạn chỉ đơn giản là cắt một tấm bìa tròn (có trổ hình mong muốn) với kích thước lớn hơn so với đường kính của ống kính và dùng tay áp nó vào ống kính và giữ ổn định khi chụp.
Với cách này, tay bạn phải thật vững hoặc nếu cần bạn phải dùng chân máy để tránh rung máy, vì muốn chụp bokeh bạn cũng cần giảm tốc độ chụp, mà tốc độ chụp càng chậm thì càng dễ bị rung máy.
Bokeh không có nghĩa nói đến khoảng cách xa hay gần của đối tượng bị out nét (trượt nét), mà nên được hiểu là chất lượng và hình thù của phần nằm ngoài vùng focus. Cụ thể hơn, tạo ra Bokeh là tạo một sự sắp đặt có chủ ý ở những phần mờ trong bức ảnh.
Có nhiều cách tạo hiệu ứng với Bokeh như dựa vào các yếu tố kĩ thuật khác nhau của ống kính, sáng tạo với các phông nền khác nhau hay tạo Bokeh hình ngôi sao, cây thông, chữ cái, hình người v.v. nhờ cách cắt giấy làm ống che bớt luồn ánh sáng vào ống kính (thông thường hiệu ứng Bokeh thu được là hình tròn do cấu tạo ống kính máy ảnh) hoặc sử dùng phần mềm Photoshop.
Bokeh mô tả sự biểu hiện của các điểm out nét của ánh sáng.
Bokeh khác với độ sắc nét. Độ sắc nét xảy ra tại điểm focus tốt nhất. Bokeh là những gì sẽ xảy ra ngoài các điểm focus tốt nhất đó.
Bokeh mô tả sự xuất hiện, hoặc “cảm nhận”, của vùng out nét. Bokeh không phải là một cái gì đó xa bao nhiêu ngoài nét, bokeh chính là đặc điểm của bất cứ thứ mờ ảo gì ở đó.
Thật không may bokeh tốt không sinh ra tự động trong thiết kế ống kính. Những’ ống kính hoàn hảo làm cho các điểm out nét của ánh sáng trông giống như hình tròn với các cạnh sắc nét. Bokeh lý tưởng sẽ làm cho từng điểm như mờ đi, không phải những tròn sắc cạnh. Các nhà toán học có thể nói sự phân bố cường độ của các hình tròn mờ là hình chữ nhật trong ống kính hoàn hảo, và bokeh tốt có thế tốt hơn phân bố Gauss. Đây là lĩnh vực mà vật lý không phản ánh những gì chúng ta muốn một cách có mỹ thuật.
Những sai khác của quang sai cầu thay đổi theo cách ống kính render các điểm sáng out nét, và dĩ nhiên cả bokeh của chúng. Từ “bokeh” xuất phát từ từ tiếng Nhật “boke” (phát âm bo-keh) có nghĩa đen là hơi say hoặc chóng mặt.
Một ống kính hoàn hảo theo kỹ thuật phải không có quang sai cầu. Do đó, ống kính hoàn hảo focus tất cả các điểm sáng thành những hình nón sáng sau ống kính. Hình ảnh trong focus nếu phim ở chính xác chỗ hình nón đạt điểm tốt nhất của nó. Ống kính càng tốt thì các điểm này càng nhỏ.
Nếu phim không ở chính xác chỗ nón sáng đạt điểm nhỏ nhất thì điểm đó của ảnh chưa tập trung. Rồi các điểm đó được render trên phim như một đĩa sáng, thay vì là một điểm. Đĩa này được gọi là “blur circle” - “hình tròn mờ” or “circle of confusion” - “hình tròn mơ hồ” bằng biểu đồ tính toán DOF (Depth-Of-Field). Trong ống kính không có quang sai cầu, blur circle này là đĩa được chiếu sáng đều. Tất cả các điểm out nét trông giống như chiếc đĩa hoàn hảo với cạnh sắc nét. (Ở khẩu độ nhỏ hơn mà hình ảnh ở trong focus cực tốt bạn có thể thấy các vòng hư ảo xung quanh hình tròn, nhưng đó là sự nhiễu xạ, chúng ta không bàn đến ở đây) Đây chưa phải tối ưu cho boke, vì như bạn có thể tưởng tượng các cạnh sắc nét của các đĩa này có thể bắt đầu tạo sự rõ nét cho các vật được cho là trong vùng out nét.
Không có thấu kính nào hoàn hảo, vì vậy người ta thường không nhìn thấy các đĩa hoàn hảo.
Ống kính thực luôn có độ quang sai cầu. Điều này nghĩa là, trong thực tế, mặc dù tất cả ánh sáng đi qua lens từ một điểm trên vật thể có thể gặp nhau tại một điểm nhỏ, đẹp trên phim, do đó, sự phân bố ánh sáng trong chính hình nón có thể không đồng đều. Vâng, chúng ta nhận ra sự trừu tượng ở đây, đó là lí do tại sao vài nhiếp ảnh gia chậm chạp không chịu hiểu về Bokeh.
Hiệu ứng với Bokeh
Có nhiều cách tạo hiệu ứng với Bokeh như dựa vào các yếu tố kĩ thuật khác nhau của ống kính, sáng tạo với các phông nền khác nhau hay tạo Bokeh hình ngôi sao, cây thông, chữ cái, hình người v.v. nhờ cách cắt giấy làm ống che bớt luồn ánh sáng vào ống kính (thông thường hiệu ứng Bokeh thu được là hình tròn do cấu tạo ống kính máy ảnh) hoặc sử dụng các phần mềm chỉnh sửa ảnh.
Cắt các tấm bìa để tạo bokeh hình dạng đặc biệt
Dưới đây là một số hướng dẫn để giúp bạn thành công:
1. Hãy chắc chắn rằng bạn sử dụng khẩu độ rộng nhất có thể (đó là số nhỏ nhất trong các giá trị khẩu độ mà máy ảnh hỗ trợ), tốt nhất là trong khoảng f/1.2 đến f/1.8, tiêu cự nên là 85mm.
Tỷ lệ giữa tiêu cự của ống kính và đường kính khẩu độ càng thấp, độ mờ trong nền ảnh càng tốt.
2. Bạn cần tách biệt giữa chủ thể của bạn và bokeh.
Nếu đối tượng chụp của bạn đang ngồi ngay bên cạnh những ánh đèn thì sẽ không hiệu quả, tất cả mọi thứ sẽ trong vùng lấy nét và bạn sẽ không có bokeh ánh sáng mờ trong nền ảnh.
3. Sử dụng giấy tối màu hoặc màu đen để làm nắp che ống kính như trên. Nếu dùng giấy sáng màu hơn, ánh sáng sẽ bị rò rỉ vào tấm che ống kính và nó sẽ không hiệu quả.
4. Tấm che ống kính tự tạo chỉ nên vừa đủ khít với ống kính sao cho có thể tháo lắp dễ dàng nhưng cũng không ảnh hưởng đến hoạt động của ống kính, đồng thời không quá rộng có thể khiến ánh sáng lọt vào.
5. Nếu không muốn làm tấm che ống kính có ống trụ gắn vào ống kính như trên, có thể bạn chỉ đơn giản là cắt một tấm bìa tròn (có trổ hình mong muốn) với kích thước lớn hơn so với đường kính của ống kính và dùng tay áp nó vào ống kính và giữ ổn định khi chụp.
Với cách này, tay bạn phải thật vững hoặc nếu cần bạn phải dùng chân máy để tránh rung máy, vì muốn chụp bokeh bạn cũng cần giảm tốc độ chụp, mà tốc độ chụp càng chậm thì càng dễ bị rung máy.
Theo KenRockwell
